Μουσείο Τυπογραφίας

Γιάννη & Ελένης Γαρεδάκη

Με ομόφωνη απόφαση του Δ.Σ. της Ένωσης Γραφιστών Ελλάδας, το βραβείο ΕΒΓΕ για το 2017 απονέμεται στο Μουσείο Τυπογραφίας Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη, στα Χανιά, για την πολιτιστική προσφορά του.

Ενα Μουσείο «ζωντανό», που εξελίσσεται και αλλάζει.
Προσωπικό μεράκι και στοίχημα του δημιουργού του Γιάννη Γαρεδάκη, ιδρυτή της εφημερίδας «Χανιώτικα νέα», και της συζύγου του Ελένης, το Μουσείο είναι αφιερωμένο στην τέχνη που άλλαξε τη ροή της ιστορίας. Την Τυπογραφία.
Που ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία, μέσα από τα μηχανήματα, τα εργαλεία, τα μεταλλικά κινητά στοιχεία, -το χαρτί και το μελάνι- που εκτίθενται…
τη δυνατότητα να τυπώσει στα παλιά πιεστήρια -ακολουθώντας την τυπογραφική παράδοση, κληρονομιάς αιώνων- μιας εφεύρεσης πραγματικά επαναστατικής, σε κάνουν να θυμηθείς τον θαυμασμό των φουτουριστών για τις μηχανές, και να ανακαλύψεις το ξεχασμένο αυτονόητο: τον κόπο και την ανθρώπινη ευφυΐα που βρίσκονται πίσω από κάθε τυπωμένο κείμενο.
Να εύχεσαι «Κάποιος να βρεθεί και να συνεχίσει».

Η Ένωση Γραφιστών Ελλάδας και μέσα από αυτή τη βράβευση, διεκδικεί το αυτονόητο. Τα έχουμε ξαναπεί.
Την ανάγκη από την πολιτεία να αναγνωρίσει το έργο των χειρωνακτών της παραδοσιακής Τυπογραφίας.
Να στηρίξει κάθε προσπάθεια για την προβολή μιας τέχνης που μας έμαθε γράμματα.

Η Ένωση Γραφιστών Ελλάδας με τη βράβευση του Μουσείου Τυπογραφίας, θέλει να υπενθυμίσει παράλληλα την υποστήριξή της και σε τόσους άλλους φίλους και συναδέλφους με συλλογές τυπογραφικής τέχνης, για την ανάδειξή τους σε Κέντρα Πολιτισμού…
των τυπογράφων Νίκου Βοζίκη στην Αθήνα και Χρήστου Γούσιου στη Θεσσαλονίκη
του Νίκου Κοντογιάννη, (στελέχους του τυπογραφείου του Ελληνικού Στρατού – ΤΥΕΣ) υπεύθυνου για τη δημιουργία του Στρατιωτικού Μουσείου Τυπογραφίας στο ΤΥΕΣ-ΥΕΘΑ και φυσικά του Γιώργου Βλάχου, υπεύθυνου για την τη συλλογή Τυπογραφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Εκ μέρους όλων σας, τους ευχαριστούμε!

Και να μην ξεχνάτε, όσοι -και όταν- βρεθείτε στην όμορφη Κρήτη, να κάνετε μια βόλτα από το Μουσείο μας.

Αθήνα, Δευτέρα 3 Απριλίου 2017
Το Δ.Σ. της Ένωσης Γραφιστών Ελλάδας

Το Μουσείο

Το Μουσείο Τυπογραφίας Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη είναι το μοναδικό στην Ελλάδα μουσείο αφιερωμένο στην Τυπογραφία, την τέχνη που άλλαξε τη ροή της ιστορίας. Βρίσκεται στα Χανιά, λίγο πριν την είσοδο της πόλης, στο Βιοτεχνικό Πάρκο Σούδας και αναπτύσσεται σε δύο μεγάλες πτέρυγες, και τρεις επιμέρους αίθουσες που καλύπτουν έκταση περίπου 1.200 τ.μ.

Προσωπικό μεράκι και στοίχημα του δημιουργού του Γιάννη Γαρεδάκη, ιδρυτή της εφημερίδας “Χανιώτικα νέα”, και της συζύγου του Ελένης, το Μουσείο ξεκίνησε ως ιδιωτική συλλογή σε περιβάλλον φυσικό για ένα τεχνολογικό – βιοτεχνικό μουσείο. Το 2005 εγκαινιάστηκε επίσημα και το 2012 προστέθηκε σε αυτό νέα πτέρυγα. Το 2015 συμπλήρωσε 10 χρόνια λειτουργίας και εγκαινίασε μία ακόμα αίθουσα με σπάνιες εκδόσεις, γκραβούρες, ξυλογραφίες, κλπ.

Από το 2012 το Μουσείο είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Μουσείων Τυπογραφίας (Association of European Printing Museums).

Το 2016 το Μουσείο Τυπογραφίας ήταν υποψήφιο για το σπουδαίο βραβείο “Ευρωπαϊκό Μουσείο της Χρονιάς 2016”, European Museum of the Year Award (EMYA 2016) που απονέμεται από το Φόρουμ των Ευρωπαϊκών Μουσείων (European Museum Forum – EMF) και τελεί υπό την αιγίδα του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερο Μουσείο που μέσα από την ξενάγηση “αφηγείται” διαδραστικά (συμμετοχή επισκεπτών, σχετικά βίντεο) πως ξεκίνησε και πως αναπτύχθηκε η σπουδαιότερη – ίσως- εφεύρεση του ανθρώπου, η Τυπογραφία. Κατά τη διάρκεια της ξενάγησης μικροί και μεγάλοι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να τυπώσουν στα παλιά πιεστήρια και να ανακαλύψουν ένα ξεχασμένο αυτονόητο: τον κόπο και την ανθρώπινη ευφυΐα που βρίσκονται πίσω από κάθε τυπωμένο κείμενο.

Παράλληλα το Μουσείο είναι χώρος πολιτισμού και γραμμάτων. Στους χώρους του φιλοξενούνται συνέδρια, παρουσιάσεις βιβλίων, θεατρικές παραστάσεις, μουσικές εκδηλώσεις, κάθε χρόνο διοργανώνει διεθνή διαγωνισμό αφίσας κλπ.

Πρόκειται για ένα Μουσείο “ζωντανό”, που διαρκώς εξελίσσεται και αλλάζει, όπως ακριβώς η Τέχνη που παρουσιάζει, η Τυπογραφία.

Στιγμιότυπο από την παρουσίαση της υποψηφιότητας του Μουσείου Τυπογραφίας στις εκδηλώσεις για το βραβείο “Ευρωπαϊκό Μουσείο της Χρονιάς”, τον Απρίλιο του 2016 στο Σαν Σεμπαστιάν, Χώρα των Βάσκων.

Η ιστορία του Μουσείου Τυπογραφίας είναι άρρηκτα δεμένη με την πορεία της εφημερίδας «Χανιώτικα νέα».

Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’60 ο ιδρυτής τους Γιάννης Γαρεδάκης, απέκτησε την πρώτη επαφή με την δημοσιογραφία εργαζόμενος στην ιστορική εφημερίδα των Χανίων «Παρατηρητής» αλλά και στο αθηναϊκό «Βήμα», ενώ παράλληλα επί 20 χρόνια ήταν στη δημοσιογραφική ομάδα που κάλυπτε τις εφημερίδες του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη στην Κρήτη. Το 1967, σε χρόνους δύσκολους για εφημερίδες, κυκλοφόρησαν τα «Χανιώτικα νέα».

Όπως έχει αναφέρει ο ίδιος:

“Στο χώρο του επαρχιακού Τύπου βρέθηκα νεαρός, στην ιστορική εφημερίδα «Παρατηρητής» του αείμνηστου πολιτικού Πολυχρόνη Πολυχρονίδη. Θα έλεγα εξ ανάγκης. Δεν το μετάνοιωσα. Μάλιστα, μπορώ να πω ότι φάνηκα και τυχερός.

Έτσι, ξαφνικά βρέθηκα σ’ ένα υπόγειο, στριμωγμένος σε μια γωνιά, να απομαγνητοφωνώ ειδήσεις -τότε βλέπετε δεν υπήρχαν πρακτορεία, διαδίκτυο κ.λπ.-, να κάνω διορθώσεις. Κι απέναντί μου, μπροστά στους τυπογραφικούς πάγκους, στις «κάσες» -όπως τις αποκαλούσαμε- με τα γράμματα, οι τυπογράφοι, γράμμα-γράμμα να γραφούν, να συνθέτουν τα κείμενα. Όρθιοι επί ώρες, σχεδόν αμίλητοι, λες και βρίσκονταν σε κάποια ιεροτελεστία, γέμιζαν τα συνθετήρια με προτάσεις, τους σελιδοθέτες με ολοκληρωμένα κείμενα και στη συνέχεια με τις σελίδες της εφημερίδας.

Κούραση και υπερηφάνεια στο τέλος της δουλειάς. Τελευταίο σκούπισμα – χάϊδεμα το έβλεπα εγώ- της τυπογραφικής πλάκας, της δουλειάς τους, πριν το πιεστήριο μπει μπροστά.

Κι όλοι να περιμένουν το πρώτο, το δεύτερο, το τρίτο φύλλο. Να πάρουν εφημερίδα τρεις, τέσσερις η ώρα το πρωί και μετά να πάνε για ύπνο. Κούραση αλλά η ικανοποίηση φανερή.

Ίδιες εικόνες για μερικά χρόνια κι όταν προχώρησα στην έκδοση των «Χανιώτικων νέων» με τη βοήθεια μερικών φίλων.

Τυπογράφοι και λινοτύπες μαζί σε ανήλιαγα υπόγεια και αποθήκες, έδιναν τον αγώνα για κάθε μορφή έκδοσης.

Με αγάπη και σεβασμό απέναντι στα άψυχα αντικείμενα της δουλειάς τους…

Αυτά τα τυπογραφικά αντικείμενα, τα τυπογραφικά μηχανήματα, οι τυπογράφοι, οι χειριστές τους, δεν έπρεπε να ξεχαστούν.

Να διατηρηθούν αντικείμενα και μηχανήματα, να τιμηθεί η μνήμη των τυπογράφων – χειριστών, ήταν μια πρώτη σκέψη.

Η ιδέα της δημιουργίας ενός Μουσείου Τυπογραφίας άρχισε να στριφογυρίζει από τότε, πριν τρεις δεκαετίες, περίπου, στο μυαλό μου”.

«Με την πάροδο των χρόνων τα οικονομικά της εφημερίδας χάρη στο αναγνωστικό της κοινό και στους διαφημιζόμενους πελάτες βρέθηκαν σε καλύτερη μοίρα. Και η περιπλάνηση, η αναζήτηση στο θαυμαστό κόσμο της τυπογραφίας, των ανθρώπων της για τη δημιουργία του Μουσείου αρχίζει.

Μια αναζήτηση, βέβαια, που δεν θα είχε αποτέλεσμα, αν σ’ αυτό το όνειρο και την πορεία δεν γινόταν κοινωνός ο από παλιά φίλος και συνεργάτης Μιχάλης Γρηγοράκης».

Σταδιακά άρχισε η προσπάθεια για τη συγκέντρωση τυπογραφικών πιεστηρίων και άλλων αντικειμένων που σχετίζονται με την τέχνη της τυπογραφίας, διαδικασία που οδήγησε στη γέννηση του Μουσείου Τυπογραφίας της εφημερίδας «Χανιώτικα νέα», το οποίο εγκαινιάστηκε τον Μαΐο του 2005.

Για την υλοποίηση του μουσείου και την μετέπειτα εξέλιξή του εργάστηκαν οι: Μιχάλης Γρηγοράκης, επί χρόνια υπεύθυνος του αρχείου της εφημερίδας “Χανιώτικα νέα”, Κούλα Καμπάνη, αρχιτέκτονας, Cornelius Schenk, τυπογράφος από την Ολλανδία, Αντώνης Παπαντωνόπουλος τυπογράφος – γραφίστας, Γιώργος Μαρουλοσηφάκης παλιός τυπογράφος – δημοσιογράφος, Νίκος Κοσμαδάκης και Ελένη Σταυρίδη, γραφίστες, Μυρτώ Κοντομιτάκη, μουσειολόγος, Μανώλης Γαρεδάκης, εκδότης της εφημερίδας “Χανιώτικα νέα” και Έλια Κουμή, διευθύντρια του μουσείου.

Το 2012 η γνωριμία με τον τυπογράφο Αντώνη Παπαντωνόπουλο και η απόκτηση των δύο αξιόλογων εκθέσεών του για την Ιστορία της Γραφής και την Πορεία της Τυπογραφίας και των Γραφικών Τεχνών οδήγησε στην προσθήκη μίας νέας πτέρυγας, με την οποία το Μουσείο Τυπογραφίας διπλασιάστηκε σε μέγεθος και εμπλουτίστηκε με νέα εκθέματα.

Σημαντικός και συνεχής είναι ο ρόλος των δωρητών του Μουσείου Τυπογραφίας με την προσφορά μηχανημάτων, αντικειμένων, εκδόσεων, τεχνογνωσίας και υπηρεσιών.

Ο Γιάννης Γαρεδάκης, ιδρυτής του Μουσείου Τυπογραφίας, επιθεωρεί την λειτουργία του αντιγράφου πιεστηρίου εποχής Γουτεμβέργιου, που κατασκευάστηκε στα Χανιά, πάνω σε σχέδια της εποχής, για να εμπλουτίσει την συλλογή του Μ.Τ.

Εκπαίδευση

Στο Μουσείο Τυπογραφίας υλοποιούνται εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία όλων των βαθμίδων, ώστε να μπορέσουν οι μαθητές να αποκτήσουν ενδιαφέρον, γνώσεις και άποψη για την Τυπογραφία.

Κάθε χρόνο περίπου 5.000 μαθητές, από τα σχολεία της Κρήτης αλλά και της υπόλοιπης Ελλάδας, σχολές Γραφικών και Καλλιτεχνικών Σπουδών κ.α. επισκέπτονται το μουσείο.
Τα παιδιά, γίνονται για λίγο «μικροί» τυπογράφοι και χειρίζονται μαζί με το προσωπικό του Μουσείου αυθεντικά μηχανήματα του 19ου αιώνα που χρησιμοποιούνταν για να τυπώνονται βιβλία, εφημερίδες, κάρτες κλπ.

Παρακολουθούν βίντεο σχετικά με το πως τυπώνονται οι εφημερίδες σήμερα, πως γίνεται η βιβλιοδεσία και παράλληλα ξετυλίγεται επεξηγηματικός διάλογος με τους υπεύθυνους του Μουσείου που αποκαλύπτει στους μικρούς επισκέπτες όλα τα …μυστικά της Τυπογραφίας.

Μετά την ξενάγηση τα βιβλία και οι εφημερίδες δεν είναι πλέον αδιάφορα, άψυχα αντικείμενα στα μάτια των παιδιών, αλλά ζωντανοί οργανισμοί, που δημιουργήθηκαν με πολύ κόπο και μεράκι και ως τέτοιοι αξίζουν τον σεβασμό και την αγάπη μας.

Εκδηλώσεις

Gutenberg Yearbook 2016

Στις σελίδες του Gutenberg Yearbook 2016 παρουσιάστηκε το Μουσείο Τυπογραφίας.
Ο τόμος εκδίδεται από το 1926 και θεωρείται η κορυφαία επιστημονική επετηρίδα στο πεδίο της έρευνας και της καταγραφής σχετικά με τον Γουτεμβέργιο, της τέχνη της Τυπογραφίας και το βιβλίο εν γένει. Ήταν μάλιστα η πρώτη φορά που υπήρξε περίληψη του δημοσιευμένου κειμένου στην ελληνική γλώσσα.

Μαΐος 2017 | Ετήσιο συνέδριο για τον Σύνδεσμο Ευρωπαϊκών Μουσείων Τυπογραφίας

Το ετήσιο συνέδριο και η γενική συνέλευση του Συνδέσμου Ευρωπαϊκών Μουσείων Τυπογραφίας θα πραγματοποιηθεί στα Χανιά στις 11, 12 και 13 Μαΐου 2017, μετά από πρωτοβουλία του Μουσείου Τυπογραφίας. Το θέμα του συνεδρίου είναι “Γράφοντας ιστορία: Συλλογές, συλλέκτες και ο πολιτιστικός ρόλος των μουσείων τυπογραφίας”.

Βραβείο ΕΒΓΕ για τη Πολιτιστική Προσφορά του Μουσείου

Τη Δευτέρα 3 Απριλίου 2017, στην Τελετή Απονομής των Ελληνικών Βραβείων Γραφιστικής και Εικονογράφησης, η Ένωση Γραφιστών Ελλάδας απένειμε το Βραβείο ΕΒΓΕ 2017 στο Μουσείο Τυπογραφίας Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη για την πολιτιστική του προσφορά.

Το βραβείο παρέλαβε η κα. Έλια Κουμή, διευθύντρια του Μουσείου.

Ακολουθεί η ομιλία της κατά τη παραλαβή του βραβείου.

Το Μουσείο Τυπογραφίας λειτουργεί από το 2005. Η ιστορία του όμως, αρχίζει αρκετά χρόνια πριν. Την εποχή που η η στοιχειοθεσία με το χέρι και η λινοτυπία έδιναν την θέση τους στη φωτοσύνθεση και τους υπολογιστές, όταν η υψιτυπία παρέδιδε τη σκυτάλη στην offset, τυπογραφικά μηχανήματα που συντρόφεψαν τον μόχθο του τυπογράφου αιώνες ολόκληρους, παραδόθηκαν στη λήθη, ή, λιγότερο ρομαντικά, στον παλιατζή για παλιοσίδερα.

Την πορεία της τυπογραφίας από την εποχή του Γουτεμβέργιου στο σήμερα αφηγείται το Μουσείο Τυπογραφίας, χάρη στο πείσμα και το μεράκι των ιδρυτών του Γιάννη και Ελένη Γαρεδάκη, οι οποίοι αναζητούσαν – κυρίως στο εξωτερικό – μηχανήματα του 19ου αιώνα, χαρακτηριστικά αυτής της πορείας, αλλά και πιο σύγχρονα, που χρησιμοποιήθηκαν στην Ελλάδα από τις αρχές του 20ου.

Βέβαια ο Γιάννης Γαρεδάκης είναι γνωστός στους δημοσιογραφικούς και εκδοτικούς κύκλους για την διορατικότητα, το πείσμα αλλά και την ικανότητα με τα οποία διαχειρίζεται ότι καταπιάνεται. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι τα “Χανιώτικα νέα”, η τοπική εφημερίδα των Χανίων, που ίδρυσε και που φέτος συμπληρώνει πενήντα χρόνια κυκλοφορίας, ξεπερνάει σήμερα σε πωλήσεις πολλές αθηναϊκές.

Αντίστοιχα, το Μουσείο Τυπογραφίας ξεκίνησε ως μία μικρή συλλογή δίπλα στις εκτυπωτικές εγκαταστάσεις των “Χανιώτικων νέων”, σε μια εποχή που η δημιουργία ενός τέτοιου μουσείου έμοιαζε με τρέλα.

Χάρη όμως σε αυτήν την τρέλα, το Μουσείο Τυπογραφίας σήμερα έχει διπλασιάσει το μέγεθός του και αναπτύσσεται σε δύο μεγάλες πτέρυγες, δύο επιμέρους αίθουσες, ένα αμφιθέατρο το οποίο φιλοξενεί τις πλούσιες πολιτιστικές του δράσεις και ένα πωλητήριο – καφέ, καλύπτοντας συνολικά έκταση 1200 τ.μ.

Περισσότεροι από 6.000 μαθητές παρακολουθούν ετησίως τα εκπαιδευτικά του προγράμματα, αριθμός που αυξάνεται κάθε χρόνο. Αυξανόμενη είναι η ροή και των μεμονομένων επισκεπτών που έρχονται στο μουσείο για να γνωρίσουν την εφεύρεση που άλλαξε την ροή της ιστορίας. Στα παραπάνω συνετέλεσε η υποψηφιότητα του Μ.Τ. για το βραβείο “Ευρωπαϊκό Μουσείο της Χρονιάς” το 2016, ένα βραβείο που απονέμεται από το European Museum Forum, και τελεί υπό την αιγίδα του Συμβουλίου της Ευρώπης, αλλά και ο ετήσιος διαγωνισμός αφίσας για την Τυπογραφία που διοργανώνει το μουσείο, με σημαντικά χρηματικά έπαθλα και συμμετοχές από όλο τον κόσμο.

Από το 2012 το μουσείο είναι μέλος του Συνδέσμου Ευρωπαϊκών Μουσείων Τυπογραφίας, ενός δικτύου που στόχο έχει την διάσωση των μηχανημάτων, της γνώσης και της τεχνογνωσίας σε όλους τους τομείς των γραφικών τεχνών και έχει μέλη του τα μεγαλύτερα αντίστοιχα μουσεία της Ευρώπης, όπως το Plantin Moretus στην Αμβέρσα, το Gutenberg Museum στο Μάιντζ, το St Brides Foundation στο Λονδίνο και πολλά άλλα.

Φέτος, το μουσείο τυπογραφίας διεκδίκησε και πρόκειται να φιλοξενήσει το ετήσιο συνέδριο και την γενική συνέλευση, για πρώτη φορά στην Ελλάδα στα Χανιά, στις 11, 12 και 13 Μαΐου. Παράλληλα με το συνέδριο, στα Χανιά θα φιλοξενηθεί και η δεύτερη συνάντηση του working group που εργάζεται για την δημιουργία του Διεθνούς Συνδέσμου Μουσείων Τυπογραφίας, με εκπροσώπους από την Νότια Κορέα, όπου είχε γίνει η πρώτη συνάντηση, και άλλες χώρες.

Ως επιστέγασμα όλων αυτών έρχεται η αποψινή βράβευση για την Πολιτιστική Προσφορά του Μουσείου Τυπογραφίας από την Ένωση Γραφιστών Ελλάδας και είναι πραγματική τιμή για μας να βρισκόμαστε εδώ, σε αυτήν την μεγάλη βραδιά όπου βραβεύονται οι καλύτεροι εκπρόσωποι της Ελληνικής Οπτικής επικοινωνίας.

Έλια ΚουμήΔιευθύντρια του Μουσείου Τυπογραφίας Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη

Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε την επίσημη ιστοσελίδα του Μουσείου Τυπογραφίας Γιάννη & Ελένης Γαρεδάκη.